Çocuk Hastalıkları Uzmanı Op. Dr. Metin Kurt bağırsak enfeksiyonunu, neden olduğunu ve tedavi süreçlerini anlattı. Tıp dilinde gastroenterit olarak bilinen bu hastalıkta en önemli şey ise çocukların bir türlü ciddiye alınmayan karın ağrıları. Aileler bu konuda çocukların sürekli ağrıyan karınlarını ders yapmamak, erken uyumamak, yemek yememek gibi bahaneler için kullandıklarını sanıyor ve geç kalıyorlar. Ailelere önerimiz çocuklarınızın karın ağrısı şikayetlerini ciddiye alıp bir doktora görünmeleri.
Gastroenterit nedir?
Mide ve barsakların iltihabıdır. Çocuklarda üst solunum yolu iltihaplarından sonra en sık görünen hastalıktır. Gastroenteritler sıklıkla virüsler bakteriler ve parazitler tarafından olmaktadır.
Gastroenterit’in belirtileri nelerdir?
Gastrointestinal sistem enfeksiyonlarının esas belirtisi ishal olup yanı sıra karın ağrısı ateş bulantı kusma döküntü eşlik edebilir. Bunları ilaveten halsizlik karın şişkinliği ve baş ağrısı da olabilir.
Kusma ve ishal sebebi ile vucutta su kaybı ve elektrolit dengesi bozulabilir.Vucutta su sıvı kaybına bağlı olarak , dehidratasyon gelişir . Dehidratasyon vucuttan sıvı kaybına bağlı olarak ortaya çıkan bir tablodur. Bebek ve küçük çoçuklarda sıvı kaybına belirtileri daha hızlı oluşur ve gerekli tedavi zamanında yapılamaz ise hayatı tehlike oluşur.
Dehidratasyon belirtileri başlangıçta susuzluk hissi ile başlar ve ilerleyen durumlarda ağız kuruluğu , göz kürelerinde çökme , el ve ayaklarda soğuma , göz yaşında , tükrükte ve idrar miktarında azalma derinin elastikiyetinde azalma ( buruşuk deri ) şeklindedir. Ağır dehidratasyon tablosunda ise dalgınlık , hızlı soluma , kan basınçında düşme ve şok gelişebilir. Tedavi edilmez ise hayat kaybı söz konusu olabilir.
Gastroenteritlerde buluşma sıklıkla oral fekal yoldan olur . Mikropları içeren dışkı veya gıdaların yenilmesi içilmesi okul ve yuvalarda temizlik ( antiseptiklerle ) yapılsa bile bazı virüsler (rotavirüs) gibi ölmezler ve aynı ortam da mikrop hızla yayılır. Seyahat ve hayvanlarla yakın temas uzun süreli antibiyotik kullanımı sonunda da hastalık gelişebilir.
Hastalık; anne sütünün yetersiz verildiği durumlarda kalabalık ortamlarda , beslenme bozukluğu ve bağışıklığı zayıf çocuklar da hastalık daha sık görünebilir ve daha ağır seyreder.
Neler yapılmalıdır?
Gastroenteritli çocuklarda mutlaka bir hekim tarafından muayene edilmeli dehitratasyon tespiti ve gastroenterit tedavisi planlanmalıdır. Hekim mümkünse oral dehidratasyon değilse damar yolu ile sıvı replasmanı ve beslenme tedavisini planlar. İlgili mikroorganizma için gerekli tedavi planı yapar . Gastroenteritler çoğu viral kökenli olduğu için çok nadiren antibiyotik tedavisi gerekir. Çocuklarda ishal kesici ilaçlar önerilmez. Kusma önleyici ilaçlar çok gerekmedikçe verilmez dehidratasyon tedavisinde ağız yolunda tuz şeker karışık sıvılar sık sık ve az- orta miktarda içirilmelidir.
En etkili yol sık ve düzenli bir şekilde ellerin yıkanmasıdır. Meyve ve sebzelerin iyice yıkanması gerekir. Açıkta satılan yiyecek virüsler risklidir. İyi pişirilmemiş tavuk , balık ve et virüslerinden kaçınılmalıdır. Mutfak gereçleri temiz tutulmalı . Uzun süre oda ısında bırakılan ve açıkta satılan gıdalar tüketilmemelidir.
Aşı ile korunma: Son derece önemlidir . Rotavirüs aşısı bebeklik çağında iki veya üç dozda uygulanmakta olup ilk sekiz ay içerisinde tamamlanmaktadır.
İshal: Başta infeksiyon kaynaklı olmak üzere değişik nedenlere bağlı oluşan günde 3-4 kezden sık ve miktar olarak, yaş ve beslenmeye bağlı olarak değişebilen 250 gramdan fazla normal dışı sulu dışkılar olup artmış su ve elektrolit kaybına neden olan bir durumdur.
Beş yaş altındaki gelişmiş ülkelerdeki çocuklar yılda 2-3 kez,gelişmemiş ülkelerdeki çoçuklar yılda 10-15 kez ishal atağı geçirmektedirler. Dünyada yılda beş milyarı aşan sayıda ishal olgusu görülmekte ve çoğunluğu çoçuk, yılda 5-8 milyon arası insan ishal ve komplikasyonlarında yaşamını yitirmektedir. Beş yaş altı çoçuk ölümlerinin %25 ‘i ishal sebebi ile olmaktadır. Ülkemizde bir beş yaş grubundaki ölümleri pinomaniden sonra ikici sıklık nedeni ishallerdir.
Hastalık yapıcı mikroplar: Doğrudan besinler ile birlikte bulaşabilir. Barsağa ulaşan mikrop orada çoğalır ve değişik belirtilere neden olur. Dış ortamda besinlere bulaşan mikrop gıdadan üreyen toksinlerini salarlar . Bakteri toksinlerini içeren bu gıdalar yenildiğinde bulantı ve kusmanın belirgin olduğu besin zehirlenmesi tabloları oluşur.
Kremalı pasta, dondurma sütlaç mayonezli patates salatası yenmesinden sonraki 1 – 6 saat içinde bulantı, kusma ön planda olduğu ishallerde besin zehirlenmesi düşünülür, ayrıca kızartmalar, pirinç, makarna, süt tozu ürünleri bir altı saat sonra et ve et ürünleri (Sucuk, Pastırma, Sosis, Konserve ve Et suyu) 8–16 saat sonra ishal gelişimi ile birlikte besin zehirlenmesi görünebilir.
Kolera: Erdemik olduğu bölgelerde infilete suyu içilmesi takiben üç gün içinde pirinç suyu görünmünde ağrısız ve kokusuz bol ve sık günde on ile otuz kez saatte bir litre kadar ishal kolera düşündürür . Ciddi delutratasyon ve ölüm sıktır.
İyi pişirilmemiş deniz ürünlri yemekten sonra oluşan ishaller 1-3 günde iyileşir. Kümes hayvanların et ve yumurtalarının yenmesi süt ve süt ürünleri ile tifo bulaşabilir. Kulaçka süresi 1 Gündür ve günde iyileşir ateş ve ishal eşlik eder.
İshalde ayırıcı tanılar neler?
İlaçlar: Laksatifler magnezyum içerinde antiyositler antiyobiyotikler kemeteropatikler bazı hipolipidemik ve nöropsikiyatrik ilaçlar teofilin triod hormonları veya başka kimyasal madde kullanma ile oluşan toksit ishaller orgonufosfat istesektisitler mantar arsenik zehirlenmesi
Akut divertikülit: Ateş karın ağrısı ve ishale neden olabilir.
Akut kanlı ishal tablosu: Superiormezenter arter veya ven tronbozu, iskemik veya ilaç induklenmesi ile oluşan kolit, radyasyon koliti , inflamatuar bağırsak hastalıkları ülseratif kolit, crohn hastalığı oluşabilir.
Kimlerde laboratuvar araştırması yapılmalıdır?
- Ateşi ve tenezmi olanlar
- Dışkısında kan ve mukus olanlar
- Dehitrote sıvı kaybı olanlar
- Kilo kayıp edenler
- Seyehatten sonra oluşanlarda
- Çocuklarda ve 60 yaş üstü
- Bağışıklık yetmezliği olanlarda
- Besin zehirlenmesinde
- İshal salgınlarında
- 14 Günden uzun süreli ishali olanlarda
**Bu belirti ve biri varsa tetkikler yapılmalıdır.**
Gastroenteritler tedavisi nasıl olur?
Korunma
- Yiyeceklerin iyi pişirilerek tüketilmesi ( iç sıcaklıklar ) zararlı mikropların ölmesini sağlayacak kadar yükselmeyen ızgara köftelerden büyün olarak çevrilmiş tavuklardan uzak durmalı.
- Uygun ortamda hazırlanmamış krema veya mayonezli salatalardan ve az pişmiş deniz ürünlerinden uzak durmalı.
- Sütlaç, kazandibi, muhallebi, dondurma vb sütlü tatlılar hazırlandıktan sonra soğutucu da tutulmalı.
- Vakumlu poşeti açılıp kısa sürede tüketilmeyen sosis ve salamdan uzak durulmalı.
- Temiz su kullanılmalı.