Dış gebelik döllenmiş yumurtanın endometrium (rahim içi) dışında bir yere yerleşmesidir. Normalde sperm ve yumurta kadın genital sisteminde tüplerde karşılaşır ve döllenme burada olur. Döllenmiş yumurta bölünerek bir kaç gün içinde rahim içine ulaşır. Buradaki dokunun içine gömülerek gelişimini devam ettirir.
Dış gebelikte ise döllenmiş yumurta, birçok faktöre bağlı olarak bu yolculuğu tamamlayamaz ve %95 ‘i tüplerde olmak üzere anormal bir yere yerleşir. Tüplerin dışında karın içi, yumurtalık ,rahim ağzı gibi yerlerde de implante oluşturur. Bir kez dış gebelik geçiren kadında, tekrar dış gebelik oluşma riski 7-13 kat artar. Daha önce dış gebelik tanısı olan bir kadının sonraki gebeliği %50-80 oranında normal gebelikle sonuçlanır.%10-25 oranında tekrar dış gebelik geçirebilir. Geri kalan hastalar ise infertilite yani kısırlıkla karşı karşıya kalırlar.
Dış gebelik, gebeliğin ilk 3 ayında anne ölümlerinin en sık görülen nedenidir.
Dış gebelik riskini arttıran faktörler nelerdir?
- Daha önceden pelvik enfeksiyon (rahim, yumurtalık, tüplerle ilgili enfeksiyon) geçiren hastalarda daha sık oranda dış gebelik görülür. Çünkü enfeksiyona bağlı olarak tüpün iç yapısı bozulur. Böylece bozuk olan yüzeyden, döllenmiş yumurtanın geçisi zorlaşır.
- Kişi anne karnında iken tüplerde gelişme anormallikleri olabilir. Bu da dış gebelik riskini arttırır.
- Tüplerin etrafına olan yapışıklıklar dış gebeliğe neden olabilir. Örneğin apandisit, düşük ya da lohusalık sırasında oluşan enfeksiyonlar tüplerin etrafında yapışıklıklara neden olabilir. Böylece döllenmiş olan yumurta zamanında rahim içine ulaşamaz ve anormallik gösterir.
- Daha önce geçirilmiş tüp cerrahisi de dış gebeliğe sebep olabilir.
- Kontrasepsiyon: Bütün korunma yöntemleri normalde dış gebelik oranını azaltır. Çünkü daha az sayıda gebelik oluşur. Ama eğer korunma yöntemi başarısız ise dış gebelik oranında artış olabilir. RİA (rahim içi araç) kullanan bir kadın gebe kaldığı taktirde, dış gebelik olma ihtimali 6-10 kat artar. Çünkü RİA rahim içine yerleşimi önler ve oluşmuş gebelik rahim dışında bir ortama yerleşir.
Dış gebelikte tanı nasıl konur?
Tanısı zor olan ve genellikle ilk muayenede hemen tanı konulamayan bir hastalıktır. Hasta adeti gecikmiş normal bir gebe gibi başvurabilir. Ya da acil operasyon gerektiren karın içi kanamaya bağlı şok tablosu ile de başvurabilir.
Dış gebelik şüphesi olan bir hastada erken tanı önemlidir. Çünkü genellikle tüplere yerleşmiş olan gebelik kesesi büyürken, bir süre sonra tüpün yırtılmasına sebep olabilir. Hastada karın içine kanama başlar. Eğer erken tanı olmazsa hasta kan kaybına bağlı şoka girebilir. Bu da ölümle sonuçlanabilir.
Dış gebeliğin en belirgin işaretleri nelerdir?
- Adet gecikmesi ve bunu takip eden anormal kanamalar
- Karın ve kasık ağrısı
- Bulantı ve kusmalar
- Baş dönmesi ve bayılmalar olabilir.
Eğer karın içi kanama çok olmuşsa boyun ve omuza vuran, özellikle nefes alırken artan bir ağrı oluşur. Adet gecikmesini takiben çeşitli derecelerde vajinal kanamalar olabilir. Kanama lekelenme ya da şiddetli vajinal kanama şeklinde olabilir. Hasta bu kanamayı gecikmiş bir adet kanaması ya da düşük olarak değerlendirebilir.
Dış gebelikte kullanılan tanısal testler neler?
Günümüz de dış gebeliğin tanısında kullanılan birçok test vardır. Bunlardan özellikle 3 ‘ü çok önemlidir.
- Kanda bakılan B-HCG seviyesi çok önemli bir kriterdir. Ancak tek bir test tanı koydurucu değildir.Bu nedenle belirli aralıklarla yapılan seri B-HCG testleri ile anormal gebelik tanınmaya çalışılır.
- Yine kanda bakılan progesteron hormonunun seviyesi ve seyri bir başka tanıya, götüren testtir.
- Ultrasonografi çok önemli bir tanısal testtir. Yapılan ultrasonografide gebelik kesesinin rahim içinde gömülmesi dış gebeliği ekarte ettirir. Gebelik testleri belli değerlerde yükselmişken, ultrasonografide rahim içinde gebelik kesesi gömülmezse dış gebelikten şüphe edilir. Yine dış gebelik varlığında ultrasonografide karın içinde serbest sıvı görülebilir, tüp ve yumurtalıklarda kitleler görülebilir. Rahim dışında gebelik kesesini görmek ve hatta embriyonun kalp atışlarını görmek bile mümkündür.
Dış gebelik tedavisi nasıl yapılır?
Erken tanı çok önemlidir. Amacımız sadece anne hayatını kurtarmak değildir. Aynı zamanda hastanın üreme fonksiyonlarını korumak da amaçlanır.
Birkaç seçeneği vardır;
Bekleme tedavisi: Çok iyi seçilmiş hastalarda kullanılır. Karın içi kanama belirtileri olmamalıdır. Yine seri yapılan B-HCG değerlerinde düşme izlenmelidir.
Tıbbi tedavi: Eğer dış gebelik, karın içi kanama yapmadan tespit edilirse bu şekilde tedavi şansı olabilir. Ancak hastada karın içi kanama olmaması, karaciğer ve böbrek fonksiyon testlerinin normal olması ve kan değerlerinin iyi olması gereklidir.
Cerrahi Tedavi: En çok uygulanan yöntemdir. Genellikle etkilenen tüpün çıkarılması şeklinde yapılır.
