Özel Optimed Hastanesi Anestezi ve Reanimasyon Uzmanı Uz. Dr. Yaşar Pala anestezi nedir, nasıl uygulanır ve anestezinin ağrısız doğumdaki yerini anlattı.
“Doğum kadınların çoğunda ciddi ağrı hissine neden olur.”
“Doğum ağrısı en şiddetli ağrılardan biridir.”
“İnsanın bu şiddetteki bir ağrıyı kabul edebileceği doğumdan başka bir durum yoktur.”
“Ağrısız doğum kararı için sadece anne adayının istemesi yeterlidir.”
Dünya Sağlık Örgütü 1992
Ağrısız doğum; doğum sancılarının ortadan kaldırıldığı, sadece karında basınç, kasıklarda baskı şeklinde duyuların algılanabildiği tamamen normal bir doğumdur. Normal doğumda ağrının giderilmesi hem anne hem de doğacak bebek için önemli avantajlar sağlar. Bunu için birçok yöntem vardır. Bunlar içinde en iyi ve en çok tercih edilen yöntem, bir bölgesel anestezi tekniği olan “EPİDURAL ANESTEZİ – ANALJEZİ” dir. Epidural anestezi ağrısız doğum yöntemleri içinde tüm dünyada “Altın Standart” olarak kabul edilmektedir.
Bölgesel anestezi kullanılarak ilk ağrısız doğum Temmuz 1900’de gerçekleştirilmiştir. 2000 yılında ABD’de yaklaşık 2 milyondan fazla anne doğum için epidural anestezi – analjezi yaptırmıştır. 1992’de epidural anestezi – analjezinin ABD için ulusal ortalaması %51’dir. Artık günümüzde ağrısız doğum, doğum eyleminin bir parçası olarak görülmektedir. Amerikan Kadın Doğum Hastalıkları Birliği 118 numaralı raporunda doğum esnasında ağrı giderilmesini şöyle özetlemektedir: “Doğum eylemi birçok kadın için ciddi bir ağrı demektir ve nerdeyse başka hiçbir koşulda kabul edilemeyecek oranda yoğun, ancak bir doktorun gözetiminde gerçekleştirilen güvenli bir girişimdir. Annenin isteği doğum eylemi sırasında ağrının giderilmesi için yeter koşuldur.”
Epidural Anestezi-Analjezi, hem anne adayı hem de bebeği için son derece güvenlidir. Uygulaması kolaydır. Oturan anne adayının belinden yapılan ince bir iğne yardımı ile verilen lokal anestezik madde ve kuvvetli ağrı kesiciler ile ağrı giderilir. Anne adayı ve bebek doğumun başından sonuna kadar hem kadın doğum hem de anestezi uzmanının takibi altındadır.
Epidural anestezi – analjezi uygulamasından sonra doğuma kadar geçen sürede yürüyebilir, odanızda dolaşabilirsiniz. Sizi doğumhaneye alıp, pozisyon verdiklerinde karnınızda kasılma, kasıklarınızda baskı hissedince siz de eşzamanlı olarak ıkınır, bebeğinizi aşağıya itersiniz. Her kasılmada bebek, doğum kanalında biraz daha ilerler ve en sonunda önce başı sonra vücudu doğar.
Epidural Anestezi Nedir?
Epidural anestezi omuriliği dıştan saran dura isimli zarın etrafına (bu boşluğa “epidural alan” denir) lokal anestetik ve kuvvetli ağrı kesiciler verilerek vücudun o bölgesindeki ağrı sinyallerinin beyne iletilmesini sağlayan sinirlerin uyuşturulması işlemidir. Kullanılan ilaç cinsi, miktarı, dozu ile bağlantılı olarak dokunma duyusu ve hareket kabiliyeti tamamen ortadan kaldırılmadan ağrı yok edilebilir.
Ne zaman uygulanır ?
Epidural anestezi – analjezi; rahim kasılmaları düzenli hale geldikten sonra rahim ağzı yaklaşık % 60-70 incelip, açıklığı 4 cm e ulaşınca uygulanır. Daha önce uygulanması, kasılmaları etkileyip doğumu geciktirir. Geç kalındığında ise hem anne gereksiz ağrı çekmiş olur.
Epidural anestezi – analjezi nasıl uygulanır?
İşlem yan yatarken yapılabilirse de genellikle oturur pozisyonda yapılır. Önce belinizin anestezi uygulanacak bölgesi antiseptik bir ilaçla silinerek temizlenir ve iğnenin yapılacağı yer çok ince ve küçük bir iğne ile uyuşturulur. Ardından anestezist epidural anesteziyi gerçekleştireceği iğneyi epidural boşluğa ilerletir ve bu iğne aracılığı ile ilk doz lokal anestetik ilaç omurilik zarının (dura) çevresine verilir. Sıklıkla çok ince, yumuşak bir plastik tüp (kateter) bu iğnenin içinden ilerletilir ve iğne geri çekilerek kateter burada bırakılır. Bu esnada hareket etmemeniz gerekir, aneztezi doktorunuz da sizi hareket etmemeniz konusunda sık sık uyarır. Epidural boşluğa verilen ilaç ile doğum kanalının çevresinin uyuşması sağlanır, doğum veya cerrahi işleme ait ağrılar başka bir ilaca gerek kalmadan giderilir.
Yerleştirilen kateterden gerektikçe ilaç verilerek uzun süreli ağrı kontrolü sağlanabilir. Yerinde kalmasını sağlamak için kateterin dışarıda kalan kısmı sırtınıza bantlanır. İşlem bittikten sonra rahatsızlık duymadan sırtüstü yatabilir, yatak içinde hareket edebilirsiniz. İlaç verilirken bel bölgesinde bir soğukluk hissedebilirsiniz. İlacın etkili olması için 10-15 dakika geçmesi gerekir. Uyuşukluğun derecesi kullanılan ilaca ve dozuna bağlıdır. Doğum ağrısını gidermek için düşük dozda ilaç verilir. Bu şekilde ağrı olmadan kasılmaları hissedersiniz.
Ağrısız Doğum’da en çok korkulan eylemin ağrıların ortadan kalkmasıyla duracağıdır. Bu nedenle ağrıların %85’lik kısmı yok edilirken %15’lik kısmının anne adayı tarafından hissetmesi sağlanır. Hissedilen ağrı epidural anestezi – analjezi uygulamasından önceki dönemle karşılaştırıldığında önemsizdir.
Epidural anestezi uygulamasının avantajları nelerdir?
- Epidural anestezi bilinç kaybı olmaksızın tam ağrı kontrolü sağlar. Bu şekilde doğumunuz süresince canlı ve uyanık kalırsınız.
- Doğum ağrılarının giderilmesi pek çok anne adayında olduğu gibi sizde de doğum süresinin kısalmasına olanak sağlayabilir.
- Epidural anestezi uygulanan hastalar, ağrı duymaksızın kaslarını hareket ettirebilirler. Bu şekilde ıkınarak, doğum olayına aktif olarak katılırsınız.
- Enjeksiyon veya solunum yolu ile verilen ilaçlar bebeğinizin kanına geçerek onu etkileyebilirken, bu teknikte verilen ilaçlardan bebeğin etkilenmesi olasılığı yok denecek kadar azdır.
- Doğum sırasında forseps uygulanması veya dikiş atılması gerektiğinde bunların ağrısını duymazsınız.
- Bu yöntem ile; eyleminiz ilerlemediğinde size sezaryen operasyonu yapılması gerekirse ek anestezi tekniğine gerek kalmadan epidural alana yerleştirilmiş olan kateterden ek ilaç verilerek ameliyatınız gerçekleştirilebilir.
Epidural anestezi bebeği etkiler mi?
Bölgesel anestezi için uygulanan ilacın kan ile direkt ilişkisi olmadığı için bebeğe olan etkileri de minimaldir. Bu uygulama bebeği etkilemeksizin annede mükemmel ağrı kontrolü sağlar.
Epidural anestezi etkisi ne kadar sürer?
Epidural anestezi sırasında kateter dediğimiz bir kanül taktığımız için ilaçların etki süresi bittikçe kateterden ek dozlar uygulanarak doğum sonuna kadar ağrısız bir süreç sağlanır. Doğumdan yaklaşık 1 saat sonra ilaçların etkisi geçer.
Felç yaptığı doğru mu?
Epidural anestezi-analjezide iğne ve kateter omurilik koruyucu kılıfının etrafındaki boşluğa yerleştirilir. Omurilikten çıkan sinir kökleri ise bizim iğneyi yaptığımız, kateteri yerleştirdiğimiz bölgeden 2-3 cm uzakta ve yanlardadır. Bu anatomik yapı nedeniyle iğnenin sinir köküne teması ve sinir köküne zarar verilmesi pek mümkün değildir. Ancak anne adayının kontrol edilemeyecek kadar aşırı hareket etmesi halinde iğne yanlışlıkla sinir köküne değebilir. Bu ihtimal ise sadece mental yetersizliği olan hastalarda komutlara uyma mümkün olmadığında söz konusudur. Zaten bu hastalara bölgesel anestezi tekniklerinin hiçbiri uygulanmaz.
Sonuç olarak epidural anestezi-analjezinin felç yaptığı doğru değildir. Bu ihtimal neredeyse yok denecek kadar azdır.
Eğer normal doğum olmaz da, sezaryen gerekir ise?
O zaman hiç narkoz almadan kateter ucundan biraz daha fazla ilaç vererek acı, ağrı duymadan sezaryen yapılabilir. Bu yöntemin en güzel tarafı da annenin bilinci yerinde olduğu için çocuğun ilk çığlıklarını duymasıdır. Anne bebeğini doğar doğmaz ilk tepkilerini gözlemleyebilir. Ayrıca operasyon sonrası olabilecek ağrılarda tamamen giderilebilir. Anne daha kısa sürede toparlanıp, taburcu olabilir.
Epidural anestezinin komplikasyonları ve yan etkileri nelerdir?
Epidural anestezide komplikasyon ve yan etkiler zannedilenin aksine deneyimli uzmanlar tarafından yapıldığında son derece azdır.
* En sık görülen yan etki ani tansiyon düşmesidir. Omurilik içinde ağrı ve motor iletimi sağlayan sinirler dışında, istemsiz çalışan kasların fonksiyonlarını kontrol eden sinir lifleri de bulunur. Bu liflerin etkilenmesi durumunda kan damarlarında gevşeme ve genişleme meydana gelerek tansiyon düşüklüğü ortaya çıkabilir. işlemden hemen önce damar yolundan yaklaşık 1 litre sıvı hızlı bir şekilde verilerek tansiyonunuzun düşmesi engellenmeye çalışılacaktır.
* Anestezinin yetersiz olması ya da tek taraflı olması. Bu gibi durumlarda kateterin çıkartılarak yeniden işlemin geçekleştirilmesi gerekebilir.
* Dura zarının yırtılıp sıvının dışarı kaçmasına bağlı olarak görülebilen baş ağrısı. Nadir olarak görülen bu durumda işlemden sonra 1-3 gün içinde şiddetli baş ağrıları yaşanabilir. Ağrılar dayanılmaz olur ise epidural kateterin yerleştirildiği alana pıhtı yaması yapılabilir.
* Bel ağrısı oluşabilir; bu epidural iğnenin katlardan geçerken yarattığı ufak kesinin iyileşme sırasında hissedilen ağrıdır ya da işlem sırasındaki pozisyon nedeniyle bel kaslarındaki kısa süreli kas spazmı sonucudur.
* Kullanılan ilaçlara bağlı olarak hafif alerjik bir reaksiyon gelişebilir ve hastada kaşıntı ortaya çıkabilir.
* Nadiren işlem sonrası idrar yapmada geçici zorluk görülebilir.
* Çok çok nadir olarak enfeksiyon gelişebilir.
* Felç çok çok nadiren görülen bir komplikasyondur.
Kimlerde epidural anestezi uygulanmaz?
- Kanama bozukluğu olması
- Antikoagülan tedavi alınması
- Uygulama bölgesinde enfeksiyon varlığı
- Trombosit düşüklüğü saptanması
- Anne adayının uygulamayı reddetmesi durumlarında epidural anestezi uygulanmaz.
Epidural anestezi hem vajinal hem de sezaryen ile doğumların son derece konforlu ve keyifli geçmesini sağlayan, 25 yıldır yaygın bir şekilde güvenle uygulanan modern bir tıbbi yaklaşımdır. Her anne adayı bu uygulamadan yararlanması için teşvik edilmelidir.
Epidural anestezi ile ilgili yanlış bilgiler ve korkular:
-
Epidural anestezi uygulaması sezaryen olma riskini arttırır mı?
Hayır. Epidural anestezi forseps uygulaması ve sezaryen riskini arttırmaz.
-
Epidural anestezide felç olma riski var mıdır?
Hayır: Deneyimli ellerde ve hastanın mental yetersizliği söz konusu değilse hasta işlem sırasında anormal hareket etmedikçe bu risk yoktur.
-
Epidural anestezi bel fıtığına neden olur mu?
Hayır: Hatta bazı bel fıtığı vakalarında epidural mesafeye uygulanan bazı ilaçlarla sinirler etrafındaki ödem azaltılarak bel fıtığı tedavi edilebilmektedir. Epidural anestezi sonrası bel ağrısı gözlenebilir. Bu epidural iğnenin katlardan geçerken yarattığı ufak kesinin oluşturduğu iyileşmesine ya da işlem sırasındaki pozisyon nedeniyle bel kaslarındaki kısa süreli kas spazmı sonucudur.
