Guatr, tiroid bezinin normalden büyük olması durumudur. Tiroid bezi boynun ön tarafında yer alan kelebek şeklinde bir organdır ve vücudun metabolizmasını düzenleyen hormonları üretir. Guatr, farklı nedenlerle ortaya çıkabilir.
Guatr Türleri Nelerdir?
Guatr, farklı nedenlere ve tiroid fonksiyonlarına göre çeşitli türlere ayrılır. İşte başlıca guatr türleri:
- Yapısına Göre Guatr Türleri
Diffüz (Yaygın) Guatr: Tiroid bezinin tamamının eşit şekilde büyümesiyle oluşur.
Nodüler Guatr: Tiroid bezinde bir veya birden fazla nodül (yumru) oluşmasıyla meydana gelir.
Tek nodüllü (Uninodüler) Guatr: Tiroid bezinde tek bir nodül bulunur.
Çok nodüllü (Multinodüler) Guatr: Birden fazla nodül içeren guatr türüdür.
- Tiroid Fonksiyonuna Göre Guatr Türleri
Eutroid Guatr: Tiroid hormonu üretimi normaldir, ancak bez büyümüştür.
Hipotiroidik Guatr: Tiroid bezinin yeterli hormon üretememesiyle ortaya çıkar (Hashimoto hastalığı gibi).
Hipertiroidik Guatr: Tiroid bezinin aşırı hormon üretmesiyle oluşur (Graves hastalığı gibi).
- Nedene Göre Guatr Türleri
Endemik Guatr: İyot eksikliğine bağlı olarak belirli bölgelerde sık görülen guatr türüdür.
Sporadik Guatr: Nedeni tam olarak bilinmeyen, ancak genetik veya çevresel faktörlerle ortaya çıkan guatr türüdür.
İltihabi (Enflamatuvar) Guatr: Tiroid bezinin iltihaplanması sonucu meydana gelir (tiroiditler).
Toksik Guatr: Tiroid bezinin fazla hormon üreterek büyümesiyle oluşur.
Kanserli Guatr: Tiroid kanserine bağlı olarak gelişen guatr türüdür.
Guatrın türüne göre belirtileri ve tedavi seçenekleri değişebilir. Tanı için genellikle ultrason, kan testleri ve bazen biyopsi kullanılır.
Guatr Neden Olur?
Guatr, tiroid bezinin büyümesi sonucu oluşan bir hastalıktır ve farklı nedenlerden kaynaklanabilir. En yaygın sebeplerden biri iyot eksikliğidir. Tiroid bezi, hormon üretimi için iyota ihtiyaç duyar. Yeterli iyot alınmadığında tiroid bezinin daha fazla çalışması gerekir ve bu durum, bezin büyümesine neden olur. İyot eksikliği, özellikle iyot açısından fakir bölgelerde yaşayan insanlarda daha sık görülür.
Bunun dışında otoimmün hastalıklar da guatrın önemli nedenlerindendir. Graves hastalığında bağışıklık sistemi tiroid bezine saldırarak aşırı hormon üretmesine yol açar. Bu aşırı uyarılma sonucunda tiroid bezi büyüyerek guatr oluşturur. Hashimoto hastalığında ise bağışıklık sistemi tiroid bezine zarar vererek hormon üretimini azaltır. Hormon üretimi düştüğünde, tiroid bezi kaybı telafi etmek için büyümeye çalışır ve guatr meydana gelir.
Guatrın bir diğer nedeni tiroid nodülleridir. Tiroid bezinde iyi huylu veya kötü huylu yumrular (nodüller) oluşabilir. Bu nodüller bazen tiroid hormon üretimini etkileyerek guatra yol açar. Nadir de olsa tiroid kanseri, tiroid bezinde anormal hücre büyümesine neden olarak guatr ile sonuçlanabilir.
Bazı hormonal değişiklikler de tiroid bezini etkileyebilir. Özellikle gebelik sırasında vücutta üretilen hCG hormonu, tiroid bezini uyararak büyümesine sebep olabilir. Ayrıca bazı enfeksiyonlar ve iltihaplanmalar (tiroiditler), tiroid bezinin şişmesine yol açarak guatr oluşumuna neden olabilir.
Genetik faktörler de guatr gelişiminde rol oynar. Ailesinde guatr hastalığı bulunan bireylerde bu durumun ortaya çıkma ihtimali daha yüksektir. Bunun yanı sıra, bazı ilaçlar ve kimyasallar, özellikle lityum ve amiodaron gibi ilaçlar, tiroid fonksiyonlarını etkileyerek guatra neden olabilir. Ayrıca, radyasyona maruz kalma, özellikle boyun bölgesine yönelik radyoterapi tedavileri, tiroid bezinin büyümesine yol açabilir.
Guatrın nedenleri oldukça çeşitlidir ve bazı durumlarda belirli bir sebep olmadan da gelişebilir. Tedavi süreci, guatrın sebebine ve büyüklüğüne bağlı olarak değişir. Hafif vakalar takip edilirken, ileri düzey guatr vakalarında ilaç tedavisi, radyoaktif iyot veya cerrahi müdahale gerekebilir.
Guatr Belirtileri Nelerdir?
Guatrın belirtileri, büyüklüğüne, nedenine ve tiroid bezinin hormon üretimine bağlı olarak değişebilir. Bazı kişilerde belirgin semptomlar görülmezken, bazı hastalarda ciddi rahatsızlıklara yol açabilir.
Guatrın en yaygın belirtisi boyunda şişlik veya gözle görülebilir büyümedir. Tiroid bezi büyüdükçe, özellikle boynun ön kısmında fark edilir hale gelir. Büyük guatr vakalarında bu şişlik, yutkunma ve nefes alma zorluklarına neden olabilir. Tiroid bezi büyüdüğünde yemek borusuna ve soluk borusuna baskı yaparak yutkunma güçlüğü, boğazda sıkışma hissi ve nefes darlığı gibi şikayetlere yol açabilir. Bazı hastalar, özellikle sırt üstü yatarken nefes almada zorlandıklarını fark edebilirler.
Guatrın tiroid hormon seviyelerine bağlı olarak da farklı belirtileri olabilir. Hipotiroidi (tiroid bezinin az çalışması) durumunda, guatr ile birlikte halsizlik, yorgunluk, cilt kuruluğu, saç dökülmesi, kabızlık, kilo alma ve soğuğa karşı hassasiyet gibi belirtiler görülebilir. Bunun aksine, hipertiroidi (tiroid bezinin aşırı çalışması) durumunda, kalp çarpıntısı, sinirlilik, aşırı terleme, kilo kaybı, uyku problemleri ve ellerde titreme gibi şikayetler ortaya çıkabilir.
Bazen guatr hastaları ses kısıklığı veya boğuk ses gibi belirtiler de yaşayabilir. Tiroid bezi ses tellerine baskı yaptığında ses değişiklikleri meydana gelebilir. Ayrıca, guatrın iltihaplanma ile ilişkili olduğu durumlarda boyunda ağrı ve hassasiyet hissedilebilir.
Her guatr vakası aynı belirtileri göstermeyebilir. Küçük ve hormon dengesi bozulmamış guatrlar belirti vermezken, büyük ve hormon üretimini etkileyen guatrlar ciddi şikayetlere yol açabilir. Bu yüzden, boyunda şişlik fark eden veya yukarıdaki belirtileri yaşayan kişilerin bir doktora başvurması önemlidir.
Guatr Tedavisi ve Uygulanan Yöntemler Nelerdir?
Guatr tedavisi, hastalığın nedenine, tiroid bezinin büyüklüğüne ve hormon seviyelerine bağlı olarak değişir. Küçük ve belirti vermeyen guatrlar genellikle takip edilirken, büyüme gösteren veya tiroid fonksiyonlarını bozan guatrlar için farklı tedavi yöntemleri uygulanabilir.
Eğer guatrın nedeni iyot eksikliği ise, hastaya iyot açısından zengin besinler veya iyot takviyeleri önerilir. İyot eksikliğine bağlı guatr vakaları, genellikle iyot alımının artırılmasıyla kontrol altına alınabilir. Ancak aşırı iyot tüketimi de tiroid sorunlarına yol açabileceğinden, doktor önerisiyle alınması önemlidir.
Guatrın tiroid hormon seviyelerinde değişikliğe neden olduğu durumlarda, ilaç tedavisi uygulanır. Hipotiroidi (tiroid hormonlarının az üretilmesi) vakalarında, tiroid hormonu içeren ilaçlar (levotiroksin gibi) kullanılarak hormon dengesi sağlanır ve tiroid bezinin büyümesi önlenir. Hipertiroidi (aşırı hormon üretimi) durumunda ise tiroid hormonlarının üretimini baskılayan antitiroid ilaçlar reçete edilebilir.
Bazı vakalarda radyoaktif iyot tedavisi uygulanır. Bu yöntem özellikle hipertiroidiye bağlı guatr vakalarında tercih edilir. Radyoaktif iyot, tiroid bezindeki fazla dokuyu küçülterek hormon üretimini dengelemeye yardımcı olur. Ancak bu tedavi sonrasında bazı hastalarda tiroid yetmezliği (hipotiroidi) gelişebilir ve ömür boyu tiroid hormonu takviyesi gerekebilir.
Eğer guatr çok büyükse, nefes alma ve yutkunma zorluğu yaratıyorsa veya tiroid kanseri şüphesi varsa, cerrahi müdahale (tiroidektomi) gerekebilir. Bu operasyonda tiroid bezinin tamamı veya bir kısmı alınır. Ameliyat sonrası hastaların bazıları tiroid hormonlarını dışarıdan takviye olarak almalıdır.
Son olarak, guatrın nedeni iltihaplanma veya enfeksiyon (tiroidit) ise, hastaya anti-inflamatuar ilaçlar veya bazen kortikosteroidler verilebilir.
Guatr tedavisi kişiye özel planlanır ve hastanın düzenli doktor kontrollerine gitmesi gerekir. Tedavi edilmediğinde guatr büyüyerek ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir. Bu nedenle belirtiler fark edildiğinde erken teşhis için uzmana başvurulması önemlidir.
*Web sitemizdeki bilgiler kişileri tanı ve tedaviye yönlendirme amacı taşımaz. Tanı ve tedaviye yönelik tüm işlemlerinizi doktorunuza danışmadan uygulamayınız. İçeriklerde Optimed Sağlık Grubu’nun tedavi edici sağlık hizmetlerine yönelik bilgiler yer almamaktadır.
