Göz polikliniklerine başvuran hastaların büyük bir bölümünü konjonktivit şikayeti olan hastalar oluşturmaktadır. Göz Hastalıkları Uzmanı Op. Dr. Ayşe Tör Ayvaz sık özellikle bu aylarda sık görülen “konjonktivit” konusunu tüm detayları ile anlattı.
Konjonktivit nedir?
Konjonktivit, gözün konjonktiva tabakasının enflamasyonudur. Konjonktivayı açıklayacak olursak göz dışarıdan bakıldığında kabaca iki yapıdan oluşur. Ön taraftaki saat camı gibi parlak olan kısma kornea diyoruz. Korneanın arkasındaki küreyi tamamlayan kısma sklera diyoruz. Skleranın dışındaki beyaz renkli damarlı zar yapının adı konjonktivadır.
Konjonktivit çeşitleri nelerdir?
Çeşitli enfeksiyon ajanları ile olan bakteriyel, viral, klamidyal, yenidoğan konjonktiviti ve enfeksiyon olmaksızın alerjik konjonktivit, dev papiller konjonktivit ve irritatif konjonktivit olarak çeşitleri mevcuttur.
Konjonktivitleri süresine bakarak akut ve kronik konjonktivit olarak sınıflandırabiliriz.
Akut konjonktivitler 3 haftadan daha kısa ve genellikle 7-8 gün sürer. Konjonktivit hastası tedavi alırsa bu süre ortalama 4-5 gün sürer.
Kronik konjonktivitler 3 haftadan uzun sürer ve beraberinde blefarit ve dakriosistit gibi kronik hastalık mevcuttur.
Konjonktivit hastasının değerlendirilmesinde;
- Hastanın yaşı,
- Hastalığın tek veya çift taraflı olması,
- Aile öyküsünün olması,
- Kontakt lens kullanıcısı olup olmaması,
- Çevresel faktörler açısından hastanın bulunduğu ortamlar,
- Yakın zamanda geçirdiği ameliyat ve travma,
- Bağlantılı sistemik hastalığın olması,
- Yabancı cisim hissi,
- Kaşıntı ve hastanın maruz kaldığı durumların sorgulanması önemlidir.
Hastada kaşıntı olması alerjik konjonktivit, sabah çapaklanma ve yapışma mevcudiyetinde bakteriyel konjonktivit düşünülür…
Enfektif konjonktivitlerde sebep nedir
Çocukluk çağı konjonktivitlerini etiyolojik olarak %78 oranında bakteriyel ajanlar oluşturur. Çocukluk çağındaki konjonktivitlerin %20’si ise adenoviraldir.
Erişkin dönemi konjonktivitlerinde bakteriyel ve viral etiyolojk ajanlar hemen hemen birbirine yakın oranlardadır.
Her iki yaş grubunda da klamidyal k daha seyrek görülür.
Bakteriyel konjonktivit belirtileri neler?
Bakteriyel konjonktivit genellikle kalın, sarımsı ve yeşil renkte akıntı, göz kapağında kolaylıkla fark edilebilen şişlik, hassasiyet, gözde belirgin kızarıklık, çapaklanma, bazen göz yaşarması, ışığa karşı hassasiyet, kulak çevresinde lenfadenopati ve ağrı gibi belirtiler ile kendini gösterir. Bazı hastalarda ve bazen hastalık kornea tabakasına da zarar verebilir ve görmeyi bozabilir. Çift taraflı ve tek taraflı olabilir. Mukopürülan akıntı mevcuttur. Otitis media ile ilintili olabilir.
Bakteriyel konjonktivit dediğimiz gibi en sık karşılaşılan ve çocuklarda da sık ortaya çıkan göz enfeksiyonudur.
Bakteriyel konjonktivit etkenleri arasında sıklıkla S.aureus, S. epidermidis, Streptokok, E. coli, H. influenza gibi organizmalar sayılabilir. Hiperakut dediğimiz çok hızlı ilerleyen bakteriyel konjonktivit etkeni ise Neisseria Gonore’dir.
Klamidyal konjonktivitlerin etkeni Klamidia Trachomatis’dir. Gözde iki türlü enfeksiyona neden olur. Bunlardan birincisi Adult inkluzyonlu konjonktivit, diğeri ise Trahom’dur.
Klamidyal konjonktivit belirtileri: Gözlerde sulanma, ışığa karşı hassasiyet, ağrı, kapak ödemi, kuru göz sendromu, mukopürülan akıntı, konjonktivada kızarıklık, enfekte gözün kapağında düşme gibi belirtiler görülebilir.
Yenidoğan konjonktiviti belirtileri: Göz zarında şişlik, pürülan akıntı, ihmal edildiğinde ya da tedavisi geç kaldığında N. Gonorrhoeae’nin kornea epiteline penetre olabilmesinden dolayı korna ulkusu ve perforasyonu gibi ikincil korneal tutulum gelişebilir. Bebeğin göz kapakları, iltihaplı sıvı biriktiği için sert ve ödemli olur.
Viral konjonktivit neden olur?
Viral konjonktivit etkenleri arasında Adenovirüsler, Herpes simpleks ve Herpes zoster, Vaccinia virüs, Molluskum, Enterovirüsler gibi etkenler sayılabilir. Viral konjonktivitler salgına sebep olabilir.
Viral konjonktivitler genellikle tek taraflı başlar diğer göz daha sonra etkilenir ve bulaşıcıdır. Diğer aile fertleri veya okul veya işyeri açısından önemlidir. Üst solunum yolları enfeksiyonları ile ilişkili olabilir. Kulak önünde lenf nodları büyüyebilir.
Klinik olarak suçiçeği ile ilişkili olan grup VZV. HSV konjonktivit Herpetik keratit ve üveitle birlikte olabilir. Rekürrensler sıktır. Zona ile birlikte olan tipde postherpetik nevralji olabilir.
Tedaviye karar vermeden önce kültür alınır mı?
Rutinde yapılmaz.
Konjonktivit salgınlarında, nüks konjonktivitlerde, klamidyal ve sistemik enfeksiyonla birlikte olan neonatal konjonktivitlerde, Neisseria gonorrheae ve N. meningitidis’ in neden olduğu hiperakut pürülan konjonktivitlerde, Corynebacterium diphtheria‘ nın neden olduğu membranöz konjonktivitlerde ve klamidya’nın neden olduğu kronik folliküler konjonktivitlerde mutlaka kültür alınmalıdır.
Konjonktivitler kendiliğinden iyileşir mi?
Bakteriyel konjonktivitlerde kendiliğinden iyileşme olabilir. Ancak etkin tedavi; hızlı iyileşme, hastalık süresinin kısalması, tedavi ihtiyacını azaltması, okuldan/günlük yaşamdan daha az süre kaybına neden olması, daha az işgücü kaybı, hasta ve ebeveyn için daha az masraf ve hasta memnuniyeti sağlaması gibi faydaları mevcuttur. Pratikte her hastaya kültür antibiyogram yapılamadığından geniş spektrumlu antibiyotikler yaş grubuna göre uygulanabilir.
Yaş grubu derken biraz açar mısınız?
Tetrasiklinler kemik dokuda birikimleri nedeniyle 8 yaş altı uygun değildir.
Florokinolonlar olası kıkırdak hasarı nedeniyle 18 yaş altı uygun değildir.
Sülfanamidler, kloramfenikol yenidoğanda kullanılmaz.
Antibiyotik tedavisine cevap vermeyen hastalarda ne yapılır?
Bir haftalık tedavi ve kliniğinde düzelme olmayan olgularda; konjonktivit viral nedenlerden, dirençli bakteriyel bir etyolojiden ya da enfeksiyöz olmayan bir nedenden kaynaklanabilir veya tedavi yetersiz olabilir.
Viral Konjonktivit tedavisi nasıldır?
- Epidemik Keratokonjonktivitin spesifik tedavisi yoktur.
- Soğuk kompres semptomatik olarak rahatlatır.
- Steroid, korneal lezyonlarda verilir.
- İkincil bakteriyel enfeksiyon mevcudiyetinde antibiyotik ilave edilebilir.
- Herpes simpleks keratokonjonktivitinde,antiviraller verilir.
- Steroid kontrendikedir.
- Sistemik tedavi keratit varsa verilir.
Alerjik Konjonktivitler
Kronik konjonktivitin en sık sebebidir ve popülasyonun %15’ ini etkiler. Gelişmiş (batı tipi yaşam, endüstrileşmiş) ülkelerde insidansı daha fazladır.
Alerjik konjonktivit belirtileri: Alerjik konjonktivit alerjiye neden olan etken ile temas sonucu şikayetlere sebep olur. Şikayetler genellikle gözlerde kaşınma, gözlerde yanma hissi, batma hissi, çapaklanma, kanlanma, sulanma, ışığa ve güneşe karşı aşırı hassasiyet ve görme bozukluğu, gözlerde ağrı gibi şikayetlerdir. Alerjik konjonktivitte akıntı berraktır.
Alerjik konjontivit ile birlikte burun akıntısı, burunda kaşıntı, burunda tıkanıklık ve alerjik rinit görülebilir. Geç çocukluk döneminde ve genç erişkinlerde daha sık görülür.
Allerjik konjonktivitlerde bir sınıflama var mı:
Süresine göre mevsimsel ve perenyal alerjik konjonktivit
Kliniğine göre vernal K, atopik keratokonjonktivit, dev papiller konjonktivit olarak sınıflandırılabilir.
Mevsimsel Konjonktivit
İlkbahar ve sonbahar aylarında, polenlerin, hava yoluyla gelen alerjenlerin indüklediği ve tip 1 hipersensitivite reaksiyonudur. Çimenlerle oynama esnasında aniden ortaya çıkar ve çabucak kaybolur. Gözlerde sulanma, kaşıntı, kızarıklık, üst kapaklarda papiller yapılar vardır ve görmeyi tehdit etmez.
Pereniyal Konjonktivit
Kliniği aynen mevsimsel konjonktivit gibi, fakat yıl boyunca sürer. Tebeşir, toz, akarlar ve ev tozu gibi alerjenler sorumludur. Tip 1 hipersensitivite reaksiyonudur. Korneal tutulum olmaz ve dolayısıyla görme etkilenmez.
Pereniyal konjonktivitin tedavisinde; alerjen ile temas kesilmeli, kapaklar üzerine soğuk kompres uygulanmalı, antihistaminik+mast hücre stabilizatörü Ketotifen, Olopatadine, Epinastine gibi ilaçlar, topikal nonsteroid antienflamatuar damlalar yakın yan etki takibi ile kullanılabilir.
Vernal Konjonktivit
Daha çok erkek çocukların etkilendiği, polenlerin, ultraviolenin etken olduğu hipersensitivite reaksiyonudur. Kaşıntı, sulanma, foto fobi, yanma, batma, kızarıklık, yabancı cisim hissi, seröz-mükoid sekresyon vardır. Palpebral, limbal ve mikst olmak üzere üç formu vardır. Korneal tutulum yoğundur (%50). Yaygın yüzeyel noktasal epitelyopati, mikropannüs, kalkan ülser-plak, psödogerontoksona neden olabilir.
Keratokonüs ile birlikteliği mevcuttur. Vernal konjonktivitin tedavisinde; ortam ısısını düşürme, kapaklara soğuk pansuman, güneş gözlükleri ve şapka kullanımı önemlidir.
Antialerjik damla, topikal nonsteroid damlalar yakın yan etki takibi ile kullanılabilir. Bu ilaçların yetersiz olduğu durumlarda topikal siklosporin A %0,5 2X1 olarak kullanılabilir.
Atopik Keratokonjonktivit
Skatrize konjonktivite neden olur. Şişkin ekzematöz göz kapakları, süperfisial korneal infiltratlara, süperfisial noktasal keratit ve ülserlere neden olur. Keratokonüs ile birlikteliği mevcuttur. Atopik keratokonjonktivit tedavisinde topikal antiallerjikler kullanılır. Tedaviye yeterli cevabın alınamadığı vakalarda topikal siklosporin A %13 kullanılır.
Dev Papiller Konjonktivit
Toksik veya dev papiller konjonktivit neden olur?
- Yumuşak kontakt lens kullanıcılarında.
- Oküler protez ve sütür açılmasında irritasyona bağlı olarak uzun süre kullanılan bazı ilaçların yan etkileri sonucu ortaya çıkabilir.
- Klinik olarak mukus sekresyonu ve hiperemi vardır.
- Göz kuruluğu olan kişilerde daha sık toksik reaksiyonlar ortaya çıkar.
- Üst göz kapağında genişlemiş papillalar ve korneal tutulum mevcuttur.
Dev papiller konjonktivit tedavisinde kontakt lens kullanımına ara verilmesi, lens bakım solüsyonunun değiştirilmesi ve uzun süreli kontakt lens kullanımından tek kullanımlık lenslere geçmesi önerilir.
Genellikle topikal antialerjikler ve steroidler kullanılır. Semptomatik olarak göz kapaklarına soğuk kompres uygulanır.
İrritatif Konjonktivit
Çevresel etkenler, duman, işsel maruziyetler, irritasyonların neden olduğu konjonktivittir. Konjoktival hiperemi vardır. Tedavide koruyucu içermeyen suni gözyaşları kullanılır.
Konjonktivitten korunma yöntemleri
Göz iltihabı olarak da tanımlanan konjonktivit hastalığından korunmak için temizlik ve hijyen kurallarına dikkat etmek önemlidir.
- Eller sık sık yıkanmalı
- Başkalarının kullandığı özel eşyalar kullanılmamalı
- Havuzların temizliğine dikkat edilmeli
- Uçuk virüsü ve gözünde konjonktivit olan çocuklar ya da yetişkinler havuza girmemeli
- Ortak kullanılan toplu taşıma araçlarına binenler ellerini yıkamadan mümkün olduğunca gözlerine dokunmamalı
- Lens kullananlar lenslerinin hijyenine dikkat etmeli ve lens solüsyonları sık sık değiştirilmeli
- Bilgisayar ekranlarına gereksiz yere bakılmamalı ve bilgisayar başında çalışanlar göz kuruluğu olmaması için sık sık göz kırpma egzersizleri yapmalı
- Tozlu ortamlarda çalışanlar önlemlerini almalı
- Alerjik göz hastalığı olan kişiler doktor kontrollerini ihmal etmemeli gibi önlemler konjonktivitten korunmak için alınabilecek önlemlerdir.
Bilgisayar kullanımının ne gibi zararı var?
Kuru göze neden olmakta. Mümkün oldukça bilgisayar kullanımı sırasında yarım saatte bir mola verilip gözler dinlendirilmeli. Bilgisayar ekranının üst kısmı en fazla göz hizasında veya daha aşağı seviyede olmalı.
